Βιταμίνη Κ2. Ο ρόλος της στην υγεία των οστών και όχι μόνο!

Η βιταμίνη Κ είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη. Το πρώτο πράγμα που μας ερχόταν στο μυαλό στην αναφορά της συγκεκριμένης βιταμίνης έως τώρα, ήταν η καίρια σημασία της στη σωστή πήξη του αίματος. Τα τελευταία χρόνια όμως πλήθος μελετών έχουν στρέψει το ενδιαφέρον τους και σε άλλες πολύ σημαντικές δράσεις αυτής τη βιταμίνης. Υποστηρίζουν ότι διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στην ενεργοποίηση μιας σειράς πρωτεϊνών που καθοδηγούν το ασβέστιο στα οστά, αποτρέποντας με τον τρόπο αυτό την καθίζηση του στα αγγεία, τη λεγόμενη απασβέστωση των αγγείων. Η μειωμένη ελαστικότητα των αγγείων  από την εναπόθεση ασβεστίου (αρτηριοσκλήρυνση) έχει ως αποτέλεσμα την μείωση του εύρους των αγγείων και της παροχής αίματος στην καρδιά αλλά και σε άλλα όργανα. Η μειωμένη παροχή αίματος οδηγεί σε προβληματική λειτουργία των συγκεκριμένων οργάνων και ιστών. Η συνεισφορά της βιταμίνης Κ στην υγεία των οστών και των αγγείων είναι μια σπουδαία δράση της, μεταξύ άλλων, που θα συζητήσουμε εκτενώς και στη συνέχεια.

Ας ξεκινήσουμε όμως τη γνωριμία μας από την αρχή! Η βιταμίνη Κ συμπεριλαμβάνει δύο κατηγορίες ουσιών, τη φυλλοκινόνη (Κ1) και τις μενακινόνες (Κ2). Οι μενακινόνες βρίσκονται σε διάφορες μορφές με πιο  σταθερή, δραστική και βιοδιαθέσιμη μορφή εξ’αυτών τη ΜΚ-7. Βασική πηγή των μενακινονών στη διατροφή του ανθρώπου είναι το κίτρινο τυρί, το κρέας και ο κρόκος του αυγού. Ωστόσο, οι μενακινόνες μπορούν να παραχθούν και μέσω της εντερικής χλωρίδας.

-Διατροφικά, οι μελέτες έχουν δείξει ότι τα επίπεδα που ορίζονται ως «επαρκής πρόσληψη» (ΑΙ) για τη βιταμίνη Κ στον οργανισμό, αφορούν περισσότερο την ποσότητα που έχει υπολογιστεί για την σωστή πήξη του αίματος, με μικρότερη αναφορά και συνυπολογισμό  της δράσης της συγκεκριμένης βιταμίνης στην υγεία των οστών. Όπως υποστηρίζεται, πιθανόν να  χρειάζεται μεγαλύτερη ποσότητα από τα επίπεδα που ορίζονται ως «επαρκής πρόσληψη», αν συνυπολογίσουμε και την συμμετοχή της στην οστική υγεία και λειτουργία.  Αν και οι ανθρώπινες ανάγκες της βιταμίνης αυτής δεν έχουν καθοριστεί ξεκάθαρα, φαίνεται πως η διαιτητική πρόσληψη και η ενδογενής παραγωγή της βιταμίνης Κ2 δεν αρκεί για να τις καλύψει. Η συνήθης δοσολογία χορήγησης εξωγενώς της βιταμίνης αυτής ημερησίως είναι 45 mg/day, μια δοσολογία που φαίνεται ότι έχει αρκετά οφέλη, ιδίως στις οστεοπορωτικές μετα-εμμηνοπαυσιακές γυναίκες.

Από το πλήθος των μελετών που έχουν διεξαχθεί για να μελετήσουν το ρόλο και τις δράσεις της συγκεκριμένης βιταμίνης κάποιες έχουν σαν στόχο τη θεραπεία καταστάσεων και άλλες την πρόληψη αυτών. Αυτές που στοχεύουν σε συστάσεις θεραπείας και αντιμετώπισης συνήθως έχουν  διεξαχθεί σε γυναίκες και κυρίως σε γυναίκες που βρίσκονται στην εμμηνόπαυση και πολλές φορές οι οποίες εμφανίζουν οστεοπόρωση. Αντίθετα, οι μελέτες με στόχο την πρόληψη έχουν διεξαχθεί κυρίως σε παιδιά ή σε εφήβους, με σκοπό να βγάλουν ασφαλή συμπεράσματα για τη σημασία της βιταμίνης και του ρόλου της στο κομμάτι της ανάπτυξης και της σύνθεσης της οστικής μάζας. Βλέπουμε πόσο σημαντική είναι η δράση της λοιπόν, από τη μικρή ηλικία έως και την ενηλικίωση στον ανθρώπινο οργανισμό.

Ας γνωρίσουμε σταδιακά το ρόλο της και τις δράσεις της στο ανθρώπινο σώμα μέσα από τα αποτελέσματα πρόσφατων μελετών:

-Πολλές μελέτες έχουν ασχοληθεί και με το ρόλο της βιταμίνης Κ2 σε συνδυασμό με το ασβέστιο και τη βιταμίνη D στην υγεία των οστών, σε παιδιά και νεαρούς ενήλικες. Όπως φάνηκε από τα αποτελέσματα των μελετών, η διατήρηση της καλής υγείας των οστών και η αποφυγή χαμηλής οστικής πυκνότητας σε οποιοδήποτε παιδιατρικό πληθυσμό, περιλαμβάνει αλλαγές στον τρόπο ζωής που μπορεί να συμπεριλαμβάνουν τη χορήγηση συμπληρώματος αυτών των τριών ουσιών. Τα τρία αυτά συστατικά δρουν ανεξάρτητα, αλλά και συνεργιστικά στην διατήρηση της καλής υγείας των οστών, όπως υποστηρίζεται από τις μελέτες. Η βιταμίνη Κ2 με διάφορους μηχανισμούς ενεργοποίησης πρωτεϊνών, αποτρέπει την έκφραση παραγόντων φλεγμονής και ενισχύει την συγκέντρωση μεταλλικών στοιχείων στα οστά, αυξάνοντας έτσι την οστική πυκνότητα και την συνολική ποιότητα του οστού.

-Αποτελέσματα μελετών που έχουν ερευνήσει εκτενώς αυτούς τους μηχανισμούς  έδειξαν ότι η βιταμίνη Κ2 δρα στο μεταβολισμό των οστών, ενισχύοντας το σχηματισμό τους, προάγοντας τη διαφοροποίηση των οστεοβλαστών και  ενεργοποιώντας την οστεοκαλσίνη, η οποία μεταλλοποιεί το σπογγώδες οστό και προάγει τη σύνθεση του σμάλτου των δοντιών.

-Μια μετανάλυση 19 τυχαιοποιημένων κλινικών δοκιμών έδειξε πρόσφατα ότι η βιταμίνη Κ2 διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στην διατήρηση της πυκνότητας των οστών σε μεταλλικά στοιχεία σε γυναίκες που βρίσκονταν σε εμμηνόπαυση και εμφάνιζαν οστεοπόρωση. Ταυτόχρονα επαρκής λήψη της συγκεκριμένης βιταμίνης, μείωσε την πιθανότητα καταγμάτων στις γυναίκες αυτές. Ωστόσο ο ρόλος της βιταμίνης σε γυναίκες στην εμμηνόπαυση χωρίς οστεοπόρωση, δεν έχει ακόμα αποσαφηνιστεί και χρειάζονται περισσότερες και πιο καλά οργανωμένες κλινικές δοκιμές.

-Τελευταία μελετήθηκε και η επίδραση της στην ποιότητα του οστού που δεν είχε μελετηθεί εκτενώς, καθώς οι περισσότερες  κλινικές μελέτες μελετούσαν και υποστήριζαν τον προστατευτικό ρόλο της βιταμίνης Κ2 ενάντια στην απώλεια οστού και στην πρόληψη καταγμάτων. Πιο συγκεκριμένα, τελευταία μελετήθηκε η επίδραση της πιο βιοδιαθέσιμης μορφής της βιταμίνης Κ2, της ΜΚ-7, στην οστεοκαλσίνη και στην ποιότητα της οστικής μάζας.  Στην ομάδα placebo, παρατηρήθηκαν οι αναμενόμενες εκφυλιστικές αλλαγές στην μικροαρχιτεκτονική του οστού δεδομένου της αύξησης της ηλικίας, ενώ η ΜΚ-7, φαίνεται ότι έπαιξε σπουδαίο ρόλο στην διατήρηση της σκελετικής υγείας στην ομάδα παρέμβασης.

-Ο ρόλος της βιταμίνης Κ2 φαίνεται σπουδαίος και σε πολλές άλλες ασθένειες, καθώς η έλλειψη της συγκεκριμένης βιταμίνης βρέθηκε να είναι κοινή σε αρκετές από αυτές. Τυχαιοποιημένες κλινικές δοκιμές φανερώνουν πως ασθενείς με οστεοπόρωση, με καρδιαγγειακά νοσήματα και κάποιες μορφές καρκίνου μπορούν να έχουν θετική επίδραση από τη χρήση συμπληρώματος Κ2 βιταμίνης.

-Επίσης ο ρόλος της βιταμίνης Κ2 στα καρδιαγγειακά νοσήματα έχει μελετηθεί μέσω της επίδρασης της στην ασβεστοποίηση των αγγείων. Όπως υποστηρίζεται από μελέτες, η θεραπεία με ΜΚ-7, φαίνεται ότι καθυστερεί έως και αποτρέπει την εξέλιξη της ασβεστοποίησης των αγγείων, μια διαδικασία που συνδέεται με καρδιακά συμβάματα, αποτελώντας έτσι μια θεραπευτική επιλογή για τους συγκεκριμένους ασθενείς.

Βιβλιογραφία:

  1. Huang ZB1, Wan SL, Lu YJ, Ning L, Liu C, Fan SW. Does vitamin K2 play a role in the prevention and treatment of osteoporosis for postmenopausal women: a meta-analysis of randomized controlled trials. Osteoporos Int. 2015 Mar;26(3):1175-86. doi: 10.1007/s00198-014-2989-6. Epub 2014 Dec 17.
  2. Hey H1, Brasen CL. Vitamin K2 influences several diseases. Ugeskr Laeger. 2015 Aug 3;177(32):V12140700.
  3. Karpiński M1, Popko J2, Maresz K3, Badmaev V4, Stohs SJ5. Roles of Vitamins D and K, Nutrition, and Lifestyle in Low-Energy Bone Fractures in Children and Young Adults. J Am Coll Nutr. 2017 Jul;36(5):399-412. doi: 10.1080/07315724.2017.1307791.
  4. Rønn SH1, Harsløf T2, Pedersen SB2, Langdahl BL2. Vitamin K2 (menaquinone-7) prevents age-related deterioration of trabecular bone microarchitecture at the tibia in postmenopausal women. Eur J Endocrinol. 2016 Dec;175(6):541-549. Epub 2016 Sep 13.
  5. Villa JKD1, Diaz MAN1, Pizziolo VR1, Martino HSD2. Effect of vitamin K in bone metabolism and vascular calcification: A review of mechanisms of action and evidences. Crit Rev Food Sci Nutr. 2017 Dec 12;57(18):3959-3970. doi: 10.1080/10408398.2016.1211616
  6. Vossen LM1,2, Schurgers LJ3, van Varik BJ4, Kietselaer BL5, Vermeer C6, Meeder JG7, Rahel BM8, van Cauteren YJ9, Hoffland GA10, Rennenberg RJ11, Reesink KD12, de Leeuw PW13,14,15, Kroon AA16,17. Menaquinone-7 Supplementation to Reduce Vascular Calcification in Patients with Coronary Artery Disease: Rationale and Study Protocol (VitaK-CAC Trial). Nutrients. 2015 Oct 28;7(11):8905-15. doi: 10.3390/nu7115443.
  7. Kuwabara A1, Tanaka K. Bone and Nutrition. The association of vitamin K intake and bone health. Clin Calcium. 2015 Jul;25(7):983-90. doi: CliCa1507983990.
  8. Hamidi MS1, Cheung AM. Vitamin K and musculoskeletal health in postmenopausal women. Mol Nutr Food Res. 2014 Aug;58(8):1647-57. doi: 10.1002/mnfr.201300950. Epub 2014 Jun 23.
  9. Guralp O1, Erel CT2. Effects of vitamin K in postmenopausal women: mini review. Maturitas.2014 Mar;77(3):294-9. doi: 10.1016/j.maturitas.2013.11.002. Epub 2013 Nov 27.
  10. Flore R1, Ponziani FR, Di Rienzo TA, et al. Something more to say about calcium homeostasis: the role of vitamin K2 in vascular calcification and osteoporosis. Eur Rev Med Pharmacol Sci. 2013 Sep;17(18):2433-40.
  11. Knapen MH1, Drummen NE, Smit E, Vermeer C, Theuwissen E. Three-year low-dose menaquinone-7 supplementation helps decrease bone loss in healthy postmenopausal. Osteoporos Int. 2013 Sep;24(9):2499-507. doi: 10.1007/s00198-013-2325-6. Epub 2013 Mar 23.